Τρίτη 25 Νοεμβρίου 2014

Η ΑΝΑΤΙΝΑΞΗ ΤΗΣ ΓΕΦΥΡΑΣ ΤΟΥ ΓΟΡΓΟΠΟΤΑΜΟΥ

Κείμενο: Νίκος Μέντζας


Τετάρτη 25 Νοεμβρίου 1942, 23:55, Γοργοπόταμος. Διακεκομμένα σφυρίγματα ακούγονται και ακολουθούν δυο εκρήξεις που τραντάζουν τη γη και σκίζουν την γέφυρα στα δυο…
Στις 13 Νοεμβρίου ο Ναπολέων Ζέρβας, με τη συνοδεία του Άγγλου ταγματάρχη Chris Woodhouse, βρισκόμενος στη Φραγκίστα στέλνει γραπτό μήνυμα στον Άρη Βελουχιώτη που ζητάει να πραγματοποιήσουν συνάντηση την επομένη στη Βίνιανη "επί ενός ζητήματος εθνικώς σπουδαιοτάτου". Στις 14 το ξημέρωμα, ο Άρης μπαίνει στο χωριό. Εκεί, στο σπίτι του Δημήτρη Καραγιώργου ακολούθησε σύσκεψη μεταξύ των Ζέρβα, Woodhouse, Περικλή, Λάμπρου και Άρη. Κατά την διάρκεια της συζήτησης ο Ζέρβας ξεκινάει να εξηγεί στον καπετάνιο τον σκοπό που τον κάλεσε να του ζητήσει την συνδρομή των δυνάμεων του για την περάτωση της επιχείρησης. Ο Άρης τον διακόπτει, "Συναγωνιστή στρατηγέ δεν χρειάζεται να με παρακαλάς ούτε να κουράζεσαι να μου εξηγείς. Είμαι έτοιμος να πάρω μέρος στην επιχείρηση διαθέτοντας όσες δυνάμεις χρειάζονται. Γι αυτό βγήκαμε στα βουνά, για να πολεμήσουμε, κι όχι να γυρνάμε στα χωριά να τρώμε τραχανά". Ως περιοχή συγκέντρωσης όλων των τμημάτων ορίστηκε το Μαυρολιθάρι στις 19 προς 20 του μήνα. Έτσι σφραγίστηκε η απόφαση της συνεργασίας των δυο αντάρτικων δυνάμεων. Στο Μαυρολιθάρι συντάχθηκαν όλες οι δυνάμεις οι οποίες αριθμούσαν, από τον ΕΛΑΣ, 150 αντάρτες, από τον ΕΔΕΣ, 50 αντάρτες και οι 12 Βρετανοί σαμποτέρ υπό τον Μάγερς. Μέσα το χιόνι, στις 23 του μήνα σταθμεύουν στην θέση “Πριόνι του Χονδρογιάννη” και ανήμερα της επίθεσης στο Πλακωτό.
Το σχέδιο της ανατίναξης είχε επιμεληθεί ο Άγγλος συνταγματάρχης Eddie Mayers, ενώ εκείνο της εξουδετέρωσης της ιταλικής άμυνας είχε την σφραγίδα του Άρη. Το νότιο φυλάκιο που ήταν και το πιο ισχυρό (80 Ιταλοί στρατιώτες), θα το αναλάμβαναν 60 άνδρες του ΕΛΑΣ και το βόρειο (30 Ιταλοί στρατιώτες) θα το αναλάμβαναν 40 άνδρες του ΕΔΕΣ. Δυο τμήματα του ΕΛΑΣ με 15 άνδρες το καθένα και την συμμετοχή ενός Βρετανού θα έπιαναν από ένα χιλιόμετρο το καθένα, βόρεια και νότια, κατα μήκος της γραμμής για παρεμπόδιση τυχόν ιταλικών ενισχύσεων. Σαν γενική εφεδρεία θα οριστεί ένα τμήμα 30 ανδρών του ΕΛΑΣ, ενώ το έργο της ανατίναξης θα αναλάβουν οι Βρετανοί σαμποτέρ με την βοήθεια μερικών ανταρτών. Πριν το ξεκίνημα ο Άρης προειδοποιεί, "Θα προχωρείτε προσεκτικά. Προσέξτε να μην κυλήσει καμία πέτρα, γιατί το πιθανότερο είναι να πάρει τον κατήφορο και να φτάσει ως τη γέφυρα. Καθένας θα κρατιέται από τον αγκώνα του μπροστινού του. Και τσιμουδιά. Ούτε βήχας. Βήξτε τώρα όσο θέλετε να ξεθυμάνετε. Ξανακοιτάξτε τα ρολόγια σας να έχουμε όλοι την ίδια ώρα. Αύριο το πρωί πρέπει να ανεβαίνουμε τούτη την πλαγιά αφήνοντας συντρίμμια πίσω μας τη γέφυρα".
Λίγα λεπτά μετά τις 23:00 αντηχούν τα πρώτα διαδοχικά πυρά, σπάζοντας την νυχτερινή ηρεμία που απολάμβανε μέχρι εκείνη την ώρα η ιταλική φρουρά (ένα τρένο με εργάτες είχε μόλις περάσει). Μέσα σε ένα τέταρτο το μεγαλύτερο φορτίο της επίθεσης στο νότιο φυλάκιο είχε στεφθεί με επιτυχία. Στο βόρειο όμως η κατάσταση δεν προχωρούσε σύμφωνα με το σχέδιο, έτσι ο Άρης στέλνει τις εφεδρείες οι οποίες ρίχτηκαν στη μάχη για την κατάληψη. Εν τω μεταξύ ο Άρης είχε πάρει την πρωτοβουλία να προτρέψει τους σαμποτέρ ώστε να ξεκινήσουν για τις βάσεις της γέφυρας. Ύστερα από απανωτά προειδοποιητικά σφυρίγματα ακολουθεί η πρώτη μεγάλη έκρηξη που ακούστηκε μέχρι τη Λαμία. Λίγες στιγμές μετά, ακούγεται το τρένο που μετέφερε τις ιταλικές ενισχύσεις από Λιανοκλάδι. Η εφεδρείες του ΕΛΑΣ με δυνάμεις του ΕΔΕΣ αναλαμβάνουν την απόκρουση τους με επιτυχία. Μετά από λίγο ακολουθεί και η δεύτερη έκρηξη που κάνει τη νύχτα μέρα και γκρεμίζει την γέφυρα. Δυο κόκκινες φωτοβολίδες επισημοποιούν την επιτυχή έκβαση της ανατίναξης και τρεις πράσινες δίνουν το σήμα της σύμπτυξης και υποχώρησης.
Οι νικητές του Γοργοπόταμου συγκεντρώθηκαν στις 27 Νοεμβρίου στο Μαυρολιθάρι για τους χαιρετισμούς. Εκεί ο Mayers πρόσφερε, σύμφωνα με την αγγλική νοοτροπία ένα σακουλάκι με 250 λίρες. Η απάντηση του Άρη ήταν η εξής, "Ευχαριστούμε συνταγματάρχη για τα λόγια σας. Όσο για τις λίρες, δεν μας χρειάζονται. Γιατί δεν κάναμε παρά το δικό μας καθήκον. Και για τις ανάγκες μας μπορούμε να απευθυνόμαστε στο λαό μας με εμπιστοσύνη. Εκείνο που θέλουμε από σας είναι σφαίρες και όπλα. Και κανένα άρβυλο για να περπατάμε". Μετά από πιέσεις, απ’ όλες τι πλευρές, το δέχτηκε λέγοντας "Ας είναι. Το παίρνω. Με μια συμφωνία όμως. Πως είναι δώρο όπως το είπατε. Όχι φεύγοντας από εδώ να βγάλετε τα τεφτέρια σας και να το γράψετε σε κάποιο λογαριασμό μας και να μας το γυρεύετε αύριο με αποκλεισμούς και πιέσεις και ελέγχους της οικονομίας μας, όπως κάνατε με κάτι παλιότερα, που αν σας τα ‘χουμε ξοφλήσει έξι φορές ως τώρα, σας τα χρωστάμε ακέραια, πάντοτε με τον δικό σας λογαριασμό". Αντίθετα, ο Ζέρβας δέχτηκε χίλιες λίρες με μεγάλη ευχαρίστηση.
Στις 27 Νοεμβρίου, ο ραδιοσταθμός του BBC από το Λονδίνο έκανε λόγο για την επιτυχία του"Στρατηγού Ναπολέοντος Ζέρβα", που η αξία της ήταν ανυπολόγιστη και την απονομή παράσημου. Το όνομα του Άρη και του ΕΛΑΣ δεν ακούστηκε καθόλου, ο ΕΛΑΣ δεν είχε πάρει μέρος στην επιχείρηση της ανατίναξης… Ύστερα δημοσιεύτηκε στις εφημερίδες ολοσέλιδη η φωτογραφία του Ζέρβα και από κάτω η επικήρυξη του από τον άξονα. Η μονόπλευρη αυτή επικήρυξη ήταν μια πρώτης τάξεως διαφήμιση για τον στρατηγό. Όταν ο Νικηφόρος μίλησε στον Άρη για την εκπομπή, εκείνος γελώντας του απάντησε: "Και σκοτίστηκες Νικηφόρε. Τι περιμένατε μωρέ, να σας στήσουν άγαλμα; Μα αυτό σημαίνει αγγλική πολιτική. Ακριβώς αυτό". Ενώ όταν του έδειξε τις εφημερίδες, εκείνος χαμογελώντας πάλι σχολίασε, “Ε… είδες ρεκλάμα;”. Το “ελληνικό”… κράτος, μετά τον πόλεμο, κυνήγησε τους αντάρτες (ΕΛΑΣ) που πήραν μέρος ενώ εναντίον ορισμένων προχώρησε με δικαστικές διώξεις για “φθορά κρατικής περιουσίας”…
Η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου υπήρξε η πρώτη μεγάλης κλίμακας επιχείρηση σαμποτάζ κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η οποία έδωσε την ηθική τόνωση στο αυξανόμενο κύμα της αντίστασης και είχε ως άμεση συνέπεια την ανακοπή του εφοδιασμού των δυνάμεων του άξονα στο μέτωπο της Βόρειας Αφρικής για έξι ολόκληρες εβδομάδες. Η πραγματική σημασία της επιχείρησης ξεδιπλώθηκε σε βάθος χρόνου, καθώς θεωρείται ως μια από τις πλέον σημαντικές στιγμές της αντίστασης που καθόρισαν την έκβαση του πολέμου. Ο Γοργοπόταμος αποτελεί ένα μνημείο ψυχισμού του οποίου το μεγαλείο καμία αναφορά η ανάλυση δεν μπορεί να χωρέσει.
Έξι μέρες μετά την επιχείρηση “Γοργοπόταμος”, οι Ιταλοί - με την βοήθεια του καταδότη Κεραμίδα - εκτέλεσαν κατοίκους της περιοχής, μεταξύ των οποίων και μέλη του ΕΑΜ, ως αντίποινα. Μια ομάδα στήθηκε μπροστά στην κατεστραμμένη γέφυρα και μια άλλη στα Καστέλια. Ο ταγματάρχης Αθανάσιος Παπακυριαζής, από τους εκτελεσθέντες μπροστά στη γέφυρα,  φώναξε μπροστά στο ιταλικό απόσπασμα: "…Δεν είστε ευρωπαίοι εσείς, εσείς είστε κτήνη. Εσείς μας εκτελείτε άοπλους σήμερα, αλλά το αίμα μας θα το εκδικηθούν οι πατριώτες μας… Ζήτω η Ελλάς! Ζήτω η Ελευθερία!".

Λίγο πριν την εκτέλεση των Ελλήνων πατριωτών, μπροστά στα χαλάσματα της γέφυρας του Γοργοπόταμου, την πρώτη μέρα του Δεκέμβρη του 1942.

Οι αφανείς ήρωες του Γοργοπόταμου (εκτελεσθέντες πριν και μετά την ανατίναξη):
1. Παγουρόπουλος Ιωάννης
2. Παγώνης Ευάγγελος
3. Λαμπρόπουλος Στυλιανός
4. Πουγκακιώτης Κωνσταντίνος
5. Σφήκας Σάββας
6. Κοντογιώργος Χρήστος
7. Σαμπάνης Ιωάννης
8. Παγουρόπουλος Δημήτριος
9. Παπακυριαζής Αθανάσιος
10. Σακκάς Βασίλειος
11. Μπρόφας Πούλιος
12. Λυμπερόπουλος Ανάργυρος
13. Καραγιάννης Κωνσταντίνος
14. Σπανός Βασίλειος
15. Γιαννιός Στέλιος
16. Πριόβολος Λουκάς
17. Λουκόπουλος Χρήστος
18. Σιδηρόπουλος Αθανάσιος
19. Νάκος Αθανάσιος
20. Μιχόπουλος Παναγιώτης
21. Σιάρας Αθανάσιος
22. Πιστόλης Κωνσταντίνος

 

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου